Tránh nhiệm của cơ quan Thanh tra trong thực hiện thủ tục thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đã cấp không đúng quy định của pháp luật về đất đai

23/10/2017

Luật Đất đai năm 2013 có nhiều điểm mới, quy định cụ thể, đầy đủ các nội dung liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất, công tác quản lý Nhà nước về đất đai,… phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội đất nước trong tình hình mới và hội nhập quốc tế. Theo đó, đã quy định cụ thể về các trường hợp nhà nước thu hồi giấy chứng nhận (GCN) quyền sử dụng đất; đồng thời, trình tự thủ tục thu hồi GCN được quy định theo Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai và hiện nay có Nghị định 01/2017/NĐ-CP ngày 06/01/2017 của Chính phủ (sửa đổi, bổ sung một số nghị định quy định chi tiết thi hành Luật đất đai).

Thời gian qua, trên cả nước nói chung và đối với tỉnh An Giang nói riêng, các ngành chức năng, chính quyền địa phương đã tập trung đẩy nhanh việc cấp GCN quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất cho hộ gia đình, cá nhân, tổ chức, góp phần tăng cường công tác quản lý Nhà nước, đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp cho nhân dân. Tuy nhiên, thực tiễn, công tác này trong quá trình thực hiện cũng không tránh khỏi nhiều sai sót cần phải được khắc phục kịp thời.Trong đó, có việc khắc phục tình trạng GCN quyền sử dụng đã cấp không đúng quy định của pháp luật về đất đai.

Theo đó, tại Điểm d khoản 2 và Khoản 3 Điều 106 Luật đất đai 2013 quy định về việcthu hồi GCN đã cấp như sau:

“d) GCN đã cấp không đúng thẩm quyền, không đúng đối tượng sử dụng đất, không đúng diện tích đất, không đủ điều kiện được cấp, không đúng mục đích sử dụng đất hoặc thời hạn sử dụng đất hoặc nguồn gốc sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai, trừ trường hợp người được cấp GCN đó đã thực hiện chuyển quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất theo quy định của pháp luật đất đai.

3. Việc thu hồi GCN đã cấp đối với trường hợp quy định tại Điểm d Khoản 2 Điều này do cơ quan có thẩm quyền cấp GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất quyết định sau khi đã có kết luận của cơ quan thanh tra cùng cấp,văn bản có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về giải quyết tranh chấp đất đai”.

Điểm a, b, c Khoản 4 và Khoản 5 Điều 87 Nghị định 43/2014/NĐ-CP quy định trình tự, thủ tục thu hồi GCN đã cấp không đúng quy định của pháp luật về đất đai theo Điểm d Khoản 2 Điều 106 của Luật Đất đai nêu trên được thực hiện như sau:

a) Trường hợp cơ quan điều tra, cơ quan thanh tra có văn bản kết luận GCN đã cấp không đúng quy định của pháp luật đất đai thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền có trách nhiệm xem xét, nếu kết luận đó là đúng thì quyết định thu hồi GCN đã cấp; trường hợp xem xét, xác định GCN đã cấp là đúng quy định của pháp luật thì phải thông báo lại cho cơ quan điều tra, cơ quan thanh tra;

b) Trường hợp cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất phát hiện GCN đã cấp không đúng quy định của pháp luật đất đai thì thông báo bằng văn bản cho cơ quan thanh tra cùng cấp thẩm tra;nếu kết luận là GCN đã cấp không đúng quy định của pháp luật thì thông báo cho người sử dụng đất biết rõ lý do; sau 30 ngày kể từ ngày gửi thông báo cho người sử dụng đất mà không có đơn khiếu nại thì ra quyết định thu hồi GCN đã cấp;

c) Trường hợp người sử dụng đất phát hiện GCN đã cấp không đúng quy định của pháp luật đất đai thì gửi kiến nghị, phát hiện đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất có trách nhiệm xem xét, giải quyết theo quy định tại Điểm b Khoản này;
….
5. Nhà nước không thu hồi GCN đã cấp trái pháp luật trong các trường hợp quy định tại Điểm d Khoản 2 Điều 106 của Luật Đất đai nếu người được cấp GCN đã thực hiện thủ tục chuyển đổi, chuyển nhượng quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất hoặc chuyển mục đích sử dụng đất và đã được giải quyết theo quy định của pháp luật.

Như vậy, về thủ tục thu hồi GCN đã cấp không đúng quy định của pháp luật đất đai theo Điểm d, Khoản 3 điều 106 luật đất đai 2013 và Điểm a, b, c Khoản 4 Điều 87 Nghị định 43/2014/NĐ-CP thì buộc phải có văn bản kết luận của cơ quan điều tra, cơ quan thanh tra, theo đó, đối với cơ quan thanh tra là thành lập đoàn thanh tra để có có kết luận cuộc thanh tra. Đây là quy trình mà trong hơn hai năm qua, tỉnh An Giang đã tuân thủ đúng quy định của pháp luật.

Tuy nhiên, ngày 06/01/2017 Chính phủ ban hành Nghị định 01/2017/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 3/3/2017) sửa đổi, bổ sung một số nghị định quy định chi tiết thi hành Luật đất đai; trong đó có sửa đổi, bổ sung Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ở “điểm b, c khoản 4 Điều 87” như sau:

b) Trường hợp cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất phát hiện GCN đã cấp không đúng quy định của pháp luật về đất đai thì kiểm tra lại, thông báo cho người sử dụng đất biết rõ lý do và quyết định thu hồi GCN đã cấp không đúng quy định;

c) Trường hợp người sử dụng đất phát hiện GCN đã cấp không đúng quy định của pháp luật về đất đai thì gửi kiến nghị bằng văn bản đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liềnvới đất có trách nhiệm kiểm tra, xem xét quyết định thu hồi GCN đã cấp không đúng quy định của pháp luật về đất đai;”.

Trong hai nội dung sửa đổi nêu trên của Nghị định 01/2017/NĐ-CP, nếu đối chiếu với quy định tại Điểm b và c Nghị định số 43/2014/NĐ-CP thì điểm khác là quy định mới đã bỏ hai nội dung “thông báo bằng văn bản cho cơ quan thanh tra cùng cấp thẩm tra, nếu kết luận…” và “sau 30 ngày kể từ ngày gửi thông báo cho người sử dụng đất mà không có đơn khiếu nại”. Điều này dẫn đến nhiều cơ quan, đơn vị có cách hiểu là nếu theo Nghị định số 01/2017/NĐ-CP thì các trường hợp thu hồi GCN quyền sử dụng đất đã cấp trái pháp luật quy định tại Điểm a và b Nghị định số 43/2014/NĐ-CP không cần phải có kết luận của cơ quan Thanh tra.

Trong khi đó, tại Khoản 3 Điều 106 luật đất đai 2013 vẫn còn quy định là việc thu hồi GCN đã cấp trái quy định pháp luật đất đai thì do cơ quan có thẩm quyền cấp GCN quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất quyết định sau khi đã có kết luận của cơ quan thanh tra cùng cấp, văn bản có hiệu lực của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về giải quyết tranh chấp đất đai.

Từ những quy định trên dẫn đến thực tế có nhiều cách hiểu và chưa thống nhất áp dụng nên sau khi Nghị định 01/2017/NĐ-CP có hiệu lực thi hành đến nay, trong thực tiễn, một số địa phương có cách hiểu và áp dụng theo hướng cho rằng theo Nghị định 01/2017/NĐ-CP đã không còn vai trò thẩm tra của cơ quan thanh tra màcơ quan nhà nước có thẩm quyền vẫn có thể quyết định thu hồi GCN đã cấp không đúng quy định,đồng thời trách nhiệm kiểm tra, xác định tính đúng, sai của GCN đã cấp là thuộc ngành Tài nguyên và Môi trườngthực hiện, báo cáo Ủy ban nhân dân cùng cấp quyết định. Do đó, dẫn đến có địa phương đã áp dụng việc thu hồiGCN quyền sử dụng đất cấp không đúng pháp luật đất đai mà không có kết luận thanh tra, đồng thời hiện một số địa phương vẫn còn lúng túng và chưa yên tâm trong trong áp dụng quy trình này; trong khi đó, tháng 8 năm 2017, Tòa án nhân dân tỉnh An Giang đã ban hành hai bản án hành chính sơ thẩm hủy hai quyết định thu hồi GCN quyền sử dụng đất cấp không đúng quy định pháp luật của Ủy ban nhân dân huyện, lý do vì trình tự thủ tục thu hồi GCNkhông có kết luận của cơ quan Thanh tra cùng cấp theo quy định tại Khoản 3 Điều 106 luật đất 2013.

Nhận thấy, qua những phân tích nêu trên và nội dung lý giải của Tòa án nhân dân tỉnh về việc hủy các quyết định thu hồiGCNquyền sử dụng đất cấp trái pháp luật của cơ quan nhà nước có thẩm quyền là căn cứ vào quy định của Luật đất đai 2013 - văn bản có hiệu lực cao nhất, nhưng nội dung hướng dẫn và sửa đổi của Nghị định số 43/2014/NĐ-CP và Nghị định 01/2017/NĐ-CP của chính phủ thì hiện vẫn chưa có cách hiểu đồng bộ trong việc áp dụng quy trình thu hồi GCN cấp trái pháp luật (có nghĩa là phải có kết luận thanh tra hay không cần phải thanh tra). Do đó, bên cạnh việc kiến nghị các cơ quanTrung ương hướng dẫn thi hành việc áp dụng các quy định tại Nghị định số 43/2014/NĐ-CP và Nghị định 01/2017/NĐ-CP chính phủ thì đối với địa phươngnhận thấy cần phải có sự thống nhất của Ủy ban nhân tỉnh và ngành Tòa án trong quá trình thực hiện./.

Lưu Thị Anh Thư - PTP. Thanh tra Khiếu nại - Tố cáo